Sombor

Sombor je veliki ravničarski grad lociran na severozapadu Autnomne Pokrajine Vojvodine. Sam grad Sombor ima 51.471 stanovnika (prema popisu iz 2002.), dok opština Sombor ima 97.263 stanovnika. Sombor je administrativni centar Zapadnobačkog okruga i regionalni je kulturni i industrijski centar.

O nastanku i dalekoj prošlosti Sombora istoričari još i danas vode polemiku. Razlog tome su nepotpuni i oskudni istorijski izvori, međutim najviše njih do sada ima uverenje da je u 14. veku na vlastelinskom imanju razgranate ugarske porodice Cobor počela ubrzanije da se razvija naseobina, nastala još pre njihovog dolaska, o kojoj dokument iz 1360. godine kazuje da je u vlasništvu vlastelina sa imenom Cobor Sent-Mihalj. Oni će se kasnije, kada je naseobina ojačala, predstavljati kao Cobori od Cobor Sent-Mihalja. Vremenom se Cobor Sent-Mihalj uvećavao i napredovao, a takođe se uvećavao broj domova i žetelja oko kaštela, što je Coborima pogodovalo jer su tako bili moćniji u međusobnim veleposedničkim obračunima. Opasnost od Turaka ubrzava odluku koja je odranije sazrevala o potrebi podizanja stamenog utvrđenja, i 1478. godine Cobori ga, uz dozvolu mađarskog kralja Matije Korvina podižu, i to im povećava ionako veliki ugled koji su uživali.

Dana 17. februara 1749. godine uz visoku cenu (150.000 rajnskih forinti u zlatu je uplaćeno u carske trezore, što je sa pratećim taksama i prispelim kamatama teško opteretilo grad dugovima, koje će otplatiti tek 1766. godine), carica Marija Terezija potpisuje povelju kojom se Sombor uzdiže u rang slobodnih i kraljevskih gradova, i koja je na svečan način predata Somborcima 24. aprila 1749. godine. Sombor je ovim činom veoma mnogo dobio. Avram Mrazović 1778. godine osniva "Normu" najstariju ustanovu za obrazovanje učitelja za slovenski živalj na jugu.

Napredak Sombora će potrajati do razmeda 19. i 20. veka, kada - bez obzira što 1905. godine grad dobija i električnu struju, ubrzano se elektrificirajući - počinju da javljaju prvi znaci stagnacije, koji će se umnožiti nakon Prvog svetskog rata i kulminirati podelom Kraljevine Jugoslavije na banovine, kada se ukidaju županije, a Sombor ulazi u sastav Dunavske banovine.

Centar banovine se seli u Novi Sad, a time i sve značajnije upravne, sudske i druge županijske ustanove. Sombor, koji je oduvek graden da bude centar, odjednom se našao unepovoljnom zaleđu, van magistralnih pravaca, sa nikad jakom privredom, čije bogato kulturno nasleđe ostade kao odblesak negdanje slavne prošlosti i preveliko opterećenje za smanjene materijalne mogućnosti. Međutim, Somborci su se istakli i u pripremanju i održavanju Velike narodne skupštine u Novom Sadu, na kojoj je 25. novembra 1918. godine doneta odluka o otcepljenju Srpskog, bunjevačkog i ostalog slovenskog naroda iz bivše Vojvodine od Ugarske i prisajedinjenje Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji, a ujedno je izražena želja da se osnuje jedinstvena država Srba, Hrvata i Slovenaca". U podne 12. aprila 1941. godine hortijevci bez otpora umarširavaju u Sombor. Grad je oslovođen 21. oktobra 1944. godine. Tokom novembra iste godine, u neposrednoj blizini Sombora, u Batinskoj bici završnim operacijama za oslobođenje Jugoslavije, ginuće za borbu nedovoljno obučeni mladi Somborci. U isto vreme njegovi žitelji će iskazati entuzijazam u opsluživanju velikog Bolničkog centra broj 2, kroz koji je za kratko vreme od početka Batinske bitke prošlo preko 28.000 ranjenih i obolelih partizana i crvenoarmejaca.

U Somboru treba obavezno posetiti zgradu Skupštine opštine Sombor, izgrađenu početkom XVIII veka. U Svečanoj Sali ovog izdanja zid pokriva slika Bitka kod Sente, impozantnih dimenzija 7x4 metra. Ovo grandiozno ulje na platnu delo je slikara Ferenca Ajzenhuta (Ferenc Eisenhut), urađeno je da ovekoveči pobedu hrišćanske vojske pod komandom Eugena Savojskog nad snagama sultana Mustafe II. Bitka se odigrala 11. septembra 1697. Godine i u njoj su učestvovali Srbi iz Vojvodine.

U okviru svoje turističke ponude Somborci su zadržali stare fijakere sa konjskom zapregom.Razgledanje grada Sombora može se obaviti fijakerom, a objekti koje vredi posetiti su: Gradska kuća (nekadašnji dvorac grofa Brankovića iz XVIII), Turska kula (bivši gernizon turskih vojnika, sada regionalni istorijski arhiv), crkvu Svetog Trojstva iz 1743. godine i galeriju čuvenog slikara Milana Konjovića. Manastir Svetog Stefana udaljen je 2 km od grada i do njega se može doći biciklom koji je u ovom gradu uobičajeno prevozno sredstvo.

Lokalni specijalitet je poznati somborski sir. Čija je tajna pripremanja nekada bila dobro čuvana. Majkama iz porodica koje su proizvodile ovaj specijalite bilo je zabranjeno da upute ćerke u recepturu pripremanja sira, pošto bi udajom recept prenele drugoj porodici. Zato su snaje imale tu privilegiju da nauče tajnu spremanja sira koji je bio traženi artikal u Beču i Budmpešti. Tradicionalna muzika su tamburaški orkestri. Šaljiva pesma o Somboru počinje stihovima „... U tem Somboru, svega na volju. Svega ima, to istina, čak i žene piju vina u tem Somboru...“

Izvor: www.sombor.rs