Novi Sad

Gledano sa Fruške gore Novi Sad se lagano i opušteno razleže po Panonskoj niziji i otvara svoja vrata svim posetiocima. To je panonski grad bogat tradicijom i kulturom i u kom uspeva i čuva se sve, a najbolje je sačuvan opušteni karakter ljudi. Novi Sad, glavni grad Autonomne Pokrajine Vojvodine, se odlikuje multikultularnošću i njega krase brojne građevine različitih arhitektonskih stilova. U ranijim vremenima, a i danas u njemu se nalaze neke od temeljnih institucija srpske kulture i nauke: Matica Srpska, Srpsko narodno pozorište, Sterijino pozorje, Novosadski univerzitet i brojne druge. Osim toga Novi Sad se može pohvaliti epitetom, kao retko koja evropska destinacija, multinacionalne, multikulturalne i multikonfesionalne prestonice. U ovom gradu razlike i različitost se shvataju kao prednosti. U korist ovoj tvrdnji govori i rad Novosadskog pozorišta - Ujvideki Szinhaz, kao i katedre na Novosadskom univezitetu specijalizovane za održavanje nastave na jezicima nacionalnih manjina ili su njihovom izučavanju namenjene.

Nastao je u XVII i XVIII veku  na mestu koje su odlikovala dva važna faktora: zaštita moćne Petrovaradinske tvrđave i uzak prelaz preko Dunava, koji je pod Petrovaradinskom stenom širok samo 300 metara. Tek krajem XVII veka ovde nastaje značajnije naselje zanatlija, baštovana i Srba graničara. Prvobitni naziv je Racko selo, pa Petrovaradinski Šanac, da bi do sredine XVIII veka naselje doživelo nagli razvoj koji je 1748. Godine krunisan kupovinom statusa slobodnog grada. U revolucionarnim nemirima iz 1849. Godine srušen je deo starog jezgra bombardovanjem teške artiljerije sa Petrovaradinske tvrđave. Ipak grad se oporavlja i razvija. Dobija poštu i popločane ulice, uličnu rasvetu (1855. godine) i stalno pozorište (1861. godine). U grad se doseljava veliki broj imućnih i obrazovanih srpskih porodica i on dobija naziv Srpska Atina.

Po završetku I svetskog rata Vojvodina se pripaja Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca pod srpskom dinastijom Karađorđević, a Novi Sad postaje sedište Dunavske banovine. U II svetskom ratu okupiraju ga mađarski fašisti koji vrše racije i progone, naročito Srba i Jevreja. U okviru Titove Jugoslavije Novi Sad se razvija u važan politički, administrativni i kulturni centar. 1960. Godine dobija svoj Univerzitet, operu, niz muzeja i galerija. Grad danas ima preko 200.000 stanovnika.

Staro jezgro Srpske Atine, kako se nekad nazivao Novi Sad, zbog značaja u očuvanju srpske kulture, nosi tragove graditeljskih stilova iz prošlih vremena i odiše šarmom prošlosti. Od stilova koji su zastupljeni u arhitekturi starog jezgra grada mogu se primetiti stilovi klasicizma, baroka, secesije, nacionalnog stila i brojni drugi stilovi koji su međusobno dobro uklopljeni, nadopunjući jedan drugi i pričajući jedinstvenu priču istorije i razvoja Novog Sada kroz ranije vekove...

Dominantna građevina u centru je Katolička crkva Imena Marije izgrađena u neogotskom stilu 1895. Godine, prema planovima arhitekte Đerđa Molnara. Oltar crkve ukrašen je triolskom rezbarijom, a prozori vitražima. Delo istog arhitekte je i Gradska kuća iz 1894. Godine. Tanurdžoćeva palata sagrađena je 1934. Godine po projektu Nikole Tanurdžića. Spomenik Svetozaru Miletiću, istaknutom političkom vođi srba u XIX veku, podignut je na inicijativu Matice srpske 1939. Godine. Autor spomenika je poznati vajar Ivan Meštrović. Zgrada Banovine, sada sedište pokrajinske admnistracije, izgrađena je 1939. godine po projektu Dragiše Brašovana.

Kompleks sastavljen od Sinagoge sa zgradam jevrejske škole i opštine sagrađen je 1909. Godine u stilu mađarske secesije. Najstarija srpska crkva je Nikolajevska crkva iz 1730. Godine, mada je stara građevina obnovljena posle stradanja u bombardovanju 1849. Godine. Preko puta ove crkve je zgrada najznačajnije srpske kulturne institucije u Vojvodini- Matice srpske. Almaška crkva je najveća pravoslavna crkva u gradu, izgrađena između 1797. I 1808. Godine. Vladičanski dvor je zgrada u srpsko- vizantijskom stilu iz 1901. Godine. Iza ove zgrade u Pašićevoj ulici je Saborna crkva Svetog Đorđa, u kojoj je ikonostas izradio Paja Jovanović, a zidne slike Stevan Aleksić. Najzančajniji muzeji i galerije u Novom Sadu su: Muzej Vojvodine, Galerija Matice srpske, Spomen zbirka Pavla Beljanskog, Muzej grada i Spomen zbirka Rajka Mamuzića.

Izvor: www.novisad.rs